Duurzame palmolie: Waar moet je op letten?

Palmolie is een van de meest gebruikte plantaardige oliën ter wereld. Het zit niet alleen in heel veel etenswaren, maar ook in onze cosmetica en schoonmaakproducten. Palmolie wordt echter ook genoemd als boosdoener als we het hebben over ontbossing, klimaatverandering en schending van mensenrechten. Gelukkig wordt er hard gewerkt aan een oplossing, namelijk: sustainable palm oil. Is duurzame palmolie een goede vervanger en kunnen we dit zien als de oplossing voor dit wereldwijde probleem? Ik ging op zoek naar antwoorden.

Geen alternatief voor palmolie

Lange tijd heb ik palmolie ontweken. We zijn bijvoorbeeld zelf pindakaas gaan maken en we letten bij de wekelijkse boodschappen erop dat we zo min mogelijk etenswaren (zoals boter en koekjes) meenemen met palmolie erin. Ook zijn onze verzorgingsproducten palmolievrij.

Maar onlangs werd ik erop gewezen dat de alternatieven mogelijk nog meer belastend zouden zijn voor het milieu. Duurzame palmolie klinkt als een heel goede oplossing, maar eerlijk gezegd duizelde het mij een beetje toen ik mij daarover ging inlezen op internet. Om jou de moeite te besparen ben ik in gesprek gegaan met een tweetal experts en heb ik geprobeerd hieronder mijn bevindingen over duurzame palmolie keurmerken helder te maken.

Is duurzame palmolie de oplossing?

Want wat wel duidelijk is: Er lijkt geen beter alternatief te zijn voor palmolie. Het ingrediënt zit bijna overal in. En dat is natuurlijk niet zonder reden. Het is relatief goedkoop en om palmolie te verbouwen heb je minder landbouwgrond nodig voor een grote opbrengst dan bij bijvoorbeeld zonnebloemolie en kokosolie, die nu vaak genoemd worden als goede alternatieven voor palmolie. En palmolie heeft nog meer voordelen.

Even ter illustratie: Als Nutella (een van de grootste afnemers van palmolie) zou overstappen op een andere soort olie, zoals raapzaadolie of soja, dan zou er nog minstens 150.000 voetbalvelden aan grond extra nodig zijn om voldoende te produceren.

Palm oil komt van de oliepalm en is een plantaardige grondstof, wat natuurlijk altijd beter is dan dierlijke vetten die niet alleen zeer milieubelastend zijn, maar waar ook nog eens heel veel dierenleed bij komt kijken.

Palmolie klinkt dan als de meest logische keuze, maar natuurlijk niet als de plantages voor zo veel ellende zorgen. Daarom is er een alliantie van maatschappelijk organisaties op het gebied van milieu en welzijn en palmolieproducenten ontstaan, namelijk de RSPO (Round Table on Sustainable Palm Oil), die streven naar 100% duurzame en ontbossingsvrije palmolie. Maar hoe doen ze dat?

Wat is duurzame palmolie?

First things first: Wat is duurzame palmolie? Palmolie met een duurzaamheidskeurmerk moet aan een heleboel eisen voldoen. Zo mag er voor de productie geen ontbossing plaatsvinden, moeten lokale boeren goed betaald worden en wordt er geëist dat er actieve bescherming komt voor de wilde diersoorten in en rondom de plantage.

Kort samengevat moet duurzame palmolie aan de volgende eisen voldoen:

• Geen ontbossing
• Geen verbouwing op veengrond
• Geen gecontroleerde branden
• Respect voor mensenrechten
• Eerlijke lonen

Het goede nieuws is: Hier wordt hard aan gewerkt en is op veel plantages al toegepast.

Palmolie heeft een slechte naam gekregen, omdat er in veel gebieden met een rap tempo bossen werden gekapt en platgebrand, om zo plaats te maken voor palmolie plantages. Inheemse dieren zagen hun leefgebied in rook opgaan en de lokale bevolking werd gedwongen om in de palmolie industrie te gaan werken, als ze een baan wilden behouden. Niet meer dan eens ging dit onder dwang en werden de boeren niet goed behandeld en betaald.

De RSPO  is een organisatie die in 2004 in het leven is geroepen om deze praktijken een halt toe te roepen en heeft als missie om duurzame palmolie de norm te maken. In deze organisatie bevinden zich onder andere producenten en handelaren, maar ook banken, investeerders en organisaties die de overheid vertegenwoordigen op het gebied van milieu en sociale zaken. Ook goede doelen als WWF, Solidaridad en Oxfam Novib zijn hierbij aangesloten.

Samen hebben ze een predicaat opgesteld waaraan volgens hen duurzame palmolie moet voldoen. Deze 7 eisen van RSPO voor certificering zijn:

Keurmerk sustainable palm oil

Als een producent palmolie wil leveren aan de Europese markt, moet deze bij voorkeur eerst RSPO gecertificeerd zijn. Dit is helaas nog geen harde eis, maar het RSPO heeft beroep gedaan op de Europese Commissie om dit wel te bewerkstelligen.

Het is voor een palmolie boer heel gunstig om een duurzame plantage te hebben, om zo zijn kansen op de markt te vergroten. Daarnaast kan een boer die duurzame palmolie verbouwt ook meer vragen voor zijn product. Een hogere opbrengst dus!

Maar een RSPO certificering krijgt een producent natuurlijk niet zomaar. Momenteel wordt er wereldwijd nog maar 20% duurzame palmolie geproduceerd. Dit moet en kan beter. En daar werken verschillende initiatieven heel hard aan. Zo worden diverse organisaties opgeroepen om producenten aan te spreken op hun duurzaamheidsbeleid.

Er zijn nog veel vraagtekens bij de betrouwbaarheid van het duurzaamheidskeurmerk. Zo wordt er getwijfeld aan de naleving van de regels en de manier waarop controles worden uitgevoerd. Het is ook inderdaad niet makkelijk om dit te monitoren, maar het gebeurt zeker wel. De internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN heeft de RSPO standaard als meest strikte certificering standaard benoemd.

Monitoring en handhaving wordt uitgevoerd door onafhankelijke certificeringsorganisaties die internationaal geaccrediteerd zijn. Deze instanties zijn geaccrediteerd door diverse (ASI) maatschappijen.

Hoe worden de plantages dan in de gaten gehouden? Er worden onder andere satellietbeelden gebruikt om te kijken of er geen ontbossing meer plaatsvindt. Ook worden er anonieme interviews afgenomen met werknemers en lokale bewoners.

Als een producent zich niet aan de regels houdt, wordt het lidmaatschap niet direct opgezegd. Dat moeten we ook niet willen, want dan is direct alle controle weg. Er wordt juist eerst een plan gemaakt om te zorgen dat de boeren hun productie wel weer op orde hebben. Ze worden extra streng in de gaten gehouden en moeten structureel verbetering laten zien.

Een uitzondering op de regel is wanneer een producent zich schuldig maakt aan ontbossing in gebieden met een hoge sociale en milieu waarde, na het invoeren van de strengere regels van RSPO in 2018. De sanctie hiervoor is dat ze per direct geen keurmerk meer mogen dragen.

Palmolie als peace crop?

Veel mensen weten dat palmolie uit Indonesië en Maleisië komt. Daar komt ook het overgrote deel van onze palmolie vandaan. Maar er zijn meer palmolie producenten te vinden in de wereld. De gewassen worden in verschillende gebieden rond de evenaar verbouwd.

Wij denken bij palmolie plantages meteen aan kale plekken in het regenwoud en radeloze orang oetangs die geen leefgebied meer hebben. Maar gelukkig zijn er ook steeds meer positieve geluiden te horen. Wil je hier meer over weten? Via deze link vind je een mooi artikel over een onderzoek dat is gedaan naar het samengaan van palmolieproductie en de bescherming van het regenwoud.

Nog een mooi voorbeeld: Er worden oliepalm plantages aangelegd op voormalige coca plantages in Colombia, die bedoeld waren voor cocaïne productie. Zij zien natuurlijk liever hardwerkende boeren dan de cocaïne handelaren die ook nog eens veel criminaliteit met zich meebrengen.

Wat te doen als consument?

Wat we niet moeten vergeten is dat wij als consument heel veel invloed hebben op bedrijven. Met ons koopgedrag brengen we als het ware onze stem uit. Wil je ook dat duurzame palmolie de norm wordt? En wil je niet dat palmolieplantages nog meer schade toebrengen aan mens in milieu? Dan zou je de volgende stappen kunnen ondernemen:

Stap 1 – Consuminderen

Het klinkt zo simpel, maar doordat wij zo belachelijk veel zijn gaan kopen en consumeren, groeit de vraag naar producten enorm. Doe de volgende keer daarom iets bewuster je boodschappen. Koop alleen dingen die je nodig hebt. Natuurlijk moet je af en toe die koekjes gewoon meenemen, maar zorg dan in ieder geval dat het op gaat. Voedselverspilling willen we echt niet meer.

In het geval van cosmetica en schoonmaakproducten kun je je afvragen of je niet minder van alles kunt gebruiken. Minder vaak je haar wassen bijvoorbeeld of niet zo scheutig zijn met allesreiniger in je schoonmaaksopje.

Stap 2 – Kies voor onbewerkte producten

Kies zoveel mogelijk voor onbewerkte producten uit de streek. Dat is vaak nog eens gezonder en goedkoper. Of maak meer dingen zelf, zoals verzorgingsproducten. Dan weet je precies wat je op je huid smeert.

Stap 3 – Kies voor duurzaam

Kies je toch voor een product met olie als ingrediënt? Kies dan voor een duurzame variant en het liefst voor duurzame palmolie. Het juiste keurmerk is het RSPO keurmerk, maar nog niet alle fabrikanten gebruiken dit kenmerk op hun verpakkingen.

Stap 4 – Wijs bedrijven op hun verantwoordelijkheid

Inmiddels gebruiken 86% van de Europese producenten van levensmiddelen duurzame palmolie. Volgens de website Duurzamepalmolie.nl ligt dit percentage in Nederland nog hoger, namelijk 89%. De kans dat je een product met duurzame palmolie in de kast hebt liggen is dus groot.

Toch blijft het belangrijk om met bedrijven in gesprek te gaan. Wijs ze op het keurmerk en vertel hoe belangrijk wij transparantie vinden als consument. Bijvoorbeeld via social media.

Misschien nog goed om te weten dat wij het als consument niet in onze portemonnee gaan voelen als we bedrijven aansporen om te kiezen voor duurzame palmolie of het gebruiken van het keurmerk. Vooral omdat op de Nederlandse markt al voornamelijk gebruik wordt gemaakt van duurzame palmolie. De enigen die er wel iets van merken zijn de boeren op de plantages en dat is alleen maar voordelig. Door het keurmerk worden zij een eerlijk loon betaald.

Ik hoop dat je met deze informatie nog iets bewuster de supermarkt binnenstapt. En wie weet voel jij je nu ook geroepen om je stem te laten horen via socail media door dit bericht te delen.

Wat zou jij nog willen weten over duurzame palmolie? Voor meer informatie over de European Palm Oil Alliance, kun je even een kijkje nemen op hun website.